// Blog - berichten en informatie over hypnose
De ondergang van Mesmer
Ook zijn tijd was de wetenschap al zeer sceptisch over de manier en methode waarop Mesmer patienten genas. Het lijkt er op dat de populariteit van het dierlijk magnetisme, onder alle lagen van de Franse bevolking, Mesmer uiteindelijk de das om heeft gedaan.
De Franse koning kwamen verhalen ter ore over mogelijk misbruik door Mesmer en zijn volgelingen om toegang te krijgen tot vrouwen. De koningin was wel gecharmeerd van Mesmer, en mogelijk was de koning het daar niet mee eens.
Maar ook de roep van wetenschappers werd steeds luider. Zij vonden dat de methoden van Mesmer goed onderzocht moesten worden, op een goede, wetenschappelijke manier. De Franse koning benoemde daarom in 1784 twee commissies om de praktijken te onderzoeken.
Mesmer was hier falikant tegen, en wilde er ook niet aan meewerken. d’Eslon, die ook de methoden van Mesmer hanteerde, had geen bezwaar tegen een diepgravend onderzoek.
De uitkomst van het onderzoek liet weinig aan de verbeelding over, en kraakte de methodes en aanpak van Mesmer tot de grond toe af.
Mesmer beweerde bijvoorbeeld dat hij voorwerpen kon opladen met het dierlijk magnetisme.
Daarom werd bij een patient onderzocht of het aanraken van de boom tot veranderingen zou leiden. Een jongeman werd geblinddoekt en naar diverse bomen geleidt. Een daarvan was door d’Eslon voorzien van dierlijk magnetisme. De jongen beschreef allerlei sensaties, die sterker werden naarmate hij verder liep van de boom die gemagnetiseerd zou zijn. De jongen viel uiteindelijk flauw toen de sensaties het hoogtepunt bereikten. Dit gebeurde in de buurt van een boom die niet gemagnetiseerd was.
Deze en andere experimenten leiden tot de conclusie van de commissie dat dierlijk magnetisme geen werkelijk bestaand fenomeen was, maar gebaseerd op de suggestieve invloed van de genezer. En dat de stuiptrekkingen die opgewekt door de methode van Mesmer zelfs schadelijk konden zijn voor patienten.
Door het grondige onderzoek van de commissie daalde het Mesmerisme sterk in populariteit en werd Mesmer door de meerderheid van de burgerij niet meer serieus genomen.
Er kwam ook een tegenstroom op gang die beweerde dat de werkelijkheid door de staat geheim werd gehouden. Ook tegenwoordig kun je nog websites tegenkomen waar het Mesmerisme in ere wordt gehouden, onderhouden door mensen die zich niet door de feiten laten beinvloeden.
Mesmer heeft met zijn aanpak en methoden een diepe indruk achtergelaten, en mesmeriseren is een bestaand Nederlands woord. Hypnotiseren, biologiseren en mesmeriseren zijn synoniemen in de Nederlandse taal. Dat hoewel Mesmer juist ontkende dat suggestie de kern was van zijn methode.
Omdat de grondslag van Mesmer gebaseerd was op het concept van dierlijk magnetisme, en niet op suggestie of hypnose, beschouwen we Mesmer niet als de grondlegger van de hypnose.
Dat is degene die de naam hypnose populair gemaakt heeft: de Britse chirurg James Braid.
Michel-Eugene Chevreul
Het gebruik van een slinger om in contact te komen met onderbewuste gedachten is als eerste onderzocht door een Frans scheikundige, Michel-Eugene Chevreul in 1833. In het Engels kom je daarom vaak de term ‘Chevreul’s pendulum’ tegen, de slinger van Chevreul.
Chevreul was niet zomaar een wetenschapper, maar een van de 72 mensen wiens naam op de Franse Eifeltoren staan. Hij is het bekendste voor zijn onderzoek naar dierlijke vetten. Hij heeft onder meer stearine ontdekt, waardoor kaarsen sterk verbeterd werden.
Als een echte wetenschapper was hij een vijand van charlatans in elke vorm, en stond compleet sceptisch ten opzichte van het spiritualisme, wat in zijn tijd in opkomst was.
Daarom onderzocht hij het ‘occulte’ fenomeen van de werking en het effect van het gebruik van een slinger,en gaf het een aannemelijke, wetenschappelijke verklaring.
Zijn onderzoek toonde aan dat de automatische beweging van een slinger gebaseerd was op een heel natuurlijke reaktie, waar geen occulte verklaring voor nodig is. Maar wel een fenomeen dat lijkt op een goochel of tovertruuk.
Chevreul ontdekte dat de werking gebaseerd was op het volgende.
Als je jezelf iets intens verbeeld, dan reageert je lichaam alsof het echt zo is.
En dit is heel eenvoudig door iedereen te testen.
Doe maar eens het volgende experiment.
(Dit experiment over de invloed van je verbeelding op je lichaam werkt het beste als je lekkere trek hebt.)
Stel je eens voor dat je iets ontzettends lekkers voor je ziet.
Aangezien dit voor iedereen iets anders kan zijn, geef ik geen specifiek voorbeeld. Kies iets uit waar je nu, op dit moment, trek in hebt. Neem gewoon het eerste dat in je gedachten opkomt en maak het niet te moeilijk.
Stel je nu eens, zo levendig mogelijk, voor dat wat jij zo lekker vindt nu ook voor je ligt.
Je ziet de vorm, de structuur, de kleuren.
Je ruikt het al, en je merkt dat het warm, of juist koud is, en misschien komt er wel damp van af.
Je hoort hoe je er een stukje van pakt met een vork, of een lepel, of het misschien drinkt. Hoe het daarna aanvoelt in je mond.
Lekker he?
Ok.
Heb je het serieus geprobeerd, of dacht je: eerst eens verder lezen?
Als je het nog niet geprobeerd hebt, probeer het dan eerst (wat houdt je tegen?) en lees daarna verder.
Er is iets met je lichaam gebeurd tijdens deze oefening in verbeelding.
Namelijk, als je dit serieus hebt gedaan, dan zul je merken dat het speeksel in je mond is gaan lopen.
Waarom?
Je lichaam reageert op je verbeelding.
Doordat je eten hebt verbeeld, heeft je lichaam automatisch speeksel aangemaakt om het verteren gemakkelijker te maken.
Dezelfde verklaring was volgens Chevreul van toepassing op de schijnbaar uit het niets komende beweging van de slinger.
Hoe werkt dan dan? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en we leggen het je precies uit.
Mesmer, magnetisme en hypnose
Mesmer geloofde in het magnetiseren van mensen. In zijn opinie kon hiermee levenskracht worden overgedragen.
En ook al weten we tegenwoordig dat er geen dierlijk magnetisme bestaat, feit blijft dat Mesmer in staat was om mensen te genezen.
Hoe?
De meest waarschijnlijke theorie is het placebo effect. Als mensen echt, en sterk geloven dat een bepaald medicijn of bepaalde behandeling effektief is, kan dat geloof leiden tot genezing. Dit wordt het placebo effect genoemd. In medicijnen studies worden medicijnen getest tegen nepmedicijnen, placebo’s om vast te stellen of het echt het medicijn is wat werkzaam is, of dat er sprake is van het placebo effect.
Een andere theorie gaat uit van hypnose. Persoonlijk vind ik het daar niet op lijken.
De kern van zijn theorie was de overdracht van dierlijk magnetisme, en het opwekken van stuiptrekkingen. En hoewel de overdracht van magnetisme misschien te maken zou kunnen hebben met hypnose, was Mesmer er ook van overtuigd dat het dierlijk magnetisme opgeslagen en uitgedeeld kon worden naar believen.
Dat is al een stuk moeilijk met hypnose te verklaren.
Dus hoewel Mesmer, mesmeriseren en hypnose vaak met elkaar in verband gebracht worden, vind ik daar weinig bewijs voor. En Mesmer had zeker geen duidelijk aanpak of theorie die met de hedendaagse aanpak en kennis van hypnose in verband gebracht kan worden.
De aanpak van Mesmer spreekt wel tot de verbeelding van veel mensen. En het opwekken van stuipen om genezing te bevorderen is inderdaad angstaanjagend en spectaculair. Maar dat wil niet zeggen dat dit veel met de kracht van hypnose te maken heeft.
Het spektakel van Mesmer is waarschijnlijk de reden dat de ‘echte’ grondlegger van hypnose een stuk minder bekend is dan Mesmer.
Meer daarover in het volgende artikel.